NOP szczepienia — co należy wiedzieć?

Wielu rodz­iców zda­je sobie sprawę z korzyś­ci, jakie wynika­ją ze stosowa­nia u ich dziec­ka pro­fi­lak­ty­cznych szczepień ochron­nych. Jed­nak część z nich obaw­ia się NOPów (niepożą­danych odczynów poszczepi­en­nych). Mimo że nie wys­tępu­ją częs­to, dla opiekunów stanow­ią powód do niepoko­ju. Zdarza­ją się jed­nak przy­pad­ki, kiedy NOP po szczepi­e­niu sta­je się fak­tem.  Pod­sta­wowa wiedza o tym, jakie szczepi­on­ki nie powin­ny być podawane przy chorobach wrod­zonych i w jaki sposób przy­go­tować dziecko do szczepi­enia pozwala na uniknię­cie wys­tąpi­enia NOP. W poniższym artykule zna­j­du­ją się najważniejsze infor­ma­c­je o ich objawach, związku z pier­wot­ny­mi niedob­o­ra­mi odpornoś­ci i choroba­mi meta­bol­iczny­mi, gene­ty­cznych bada­ni­ach przed szczepi­e­niem.

1. NOP po szczepi­eni­ach — jakie są objawy?
2. NOP po szczepi­e­niu — indy­wid­u­al­ny kalen­darz szczepień przy chorobach wrodzonych
3. NOP szczepi­enia a pier­wotne niedobo­ry odporności
4. NOP po szczepi­eni­ach przy chorobach metabolicznych
5. Badanie przed szczepi­e­niem — co dają bada­nia genetyczne? 

💉 NOP po szczepieniach — jakie są objawy?

Zde­cy­dowana więk­szość dzieci szczepi­enia prze­chodzi w łagod­ny sposób, nie odczuwa­jąc poważniejszych dolegli­woś­ci. Zdarza się jed­nak, że część małych pac­jen­tów jest bardziej narażona na wys­tąpi­e­nie NOP po szczepi­e­niu. Objawy mogą być bard­zo różnorodne i prze­b­ie­gać w delikat­nej lub bardziej nasilonej formie. Do najczęst­szych z nich zal­icza­my: odczyn w miejs­cu wstrzyknię­cia (zacz­er­wie­nie­nie, obrzęk, przemi­ja­ją­cy ból), lek­ka wysyp­ka, gorącz­ka. Jest to nat­u­ral­ny skutek reakcji układu odpornoś­ciowego na zawarte w szczepi­once bak­terie i wirusy. Reakc­ja ta daje syg­nał o rozpoczę­ciu pro­ce­su wyt­warza­nia prze­ci­w­ci­ał ochron­nych i komórek odpornoś­ciowych. Jed­nak brak tych objawów nie oznacza nieskutecznoś­ci szczepi­enia. Najczęś­ciej  jeśli objawy się pojaw­ią, to ustępu­ją samoist­nie bez negaty­wnego wpły­wu na zdrowie dziecka.

Nieste­ty ist­nieją sytu­acje, kiedy NOP po szczepi­eni­ach przy­biera zupełnie inną, dużo bardziej poważną for­mę. Taka reakc­ja na niek­tóre typy szczepi­onek może się pojaw­ić, gdy dziecko cier­pi na chorobę wrod­zoną. Do niebez­piecznych objawów zal­icza­my: omdle­nia, zaburzenia przy­tom­noś­ci, bąble pokrzy­wkowe, dusznoś­ci, kłopo­ty z odd­y­chaniem, wyso­ka gorącz­ka nawet do 40 stop­ni, trud­ny do uspoko­je­nia płacz trwa­ją­cy co najm­niej 3 godziny, znacznie zmniejs­zone napię­cie mięśni, utrud­niony kon­takt z dzieck­iem czy bladość skóry, a nawet zapale­nie opon móz­gowych. Aby uniknąć tego typu zdarzeń, mały pac­jent, który obar­c­zony jest chorobą wrod­zoną (zdi­ag­no­zowaną dzię­ki badan­iom przed szczepi­e­niem) , musi być obję­ty indy­widu­lanym kalen­darzem szczepień.

💉 NOP po szczepieniu — indywidualny kalendarz szczepień przy chorobach wrodzonych

Mając do czynienia z chorobą wrod­zoną, która powodu­je osła­bi­e­nie odpornoś­ci orga­niz­mu, konieczne jest prowadze­nie indy­wid­u­al­nego kalen­darza szczepień. Wyk­lucza on podawanie dziecku szczepień żywych (m.in. szczepi­on­ki prze­ciw gruźl­i­cy, odrze, róży­czce, śwince, ospie wietrznej), po których jest szczegól­nie narażone na wys­tąpi­e­nie cięż­kich NOP po szczepi­e­niu.  To, co jest niepoko­jące to fakt, że choro­by wrod­zone mogą być na tyle pod­stęp­ne, by nie dawać przez dłu­gi czas żad­nych objawów. Pier­wsze z nich mogą pojaw­ić się w późniejszym wieku lub przy okazji określonych czyn­ników, takich jak prze­b­ie­ga­ją­ca infekc­ja, zmi­ana lub rozsz­erze­nie diety czy np. wcześniej wspom­ni­ana gorącz­ka, czy też inny objaw NOP szczepi­enia. Dzieci z choroba­mi wrod­zony­mi mogą przyjść na świat zupełnie zdrowe, dlat­ego biorąc pod uwagę stan­dar­d­owy poziom diag­nos­ty­ki, ich rozpoz­nanie przy wys­tąpi­e­niu pier­wszych symp­tomów jest bard­zo utrud­nione. Tak pod­stęp­nie masku­ją­cy­mi się choroba­mi są między inny­mi pier­wotne niedobo­ry odpornoś­ci oraz choro­by metaboliczne.

💉 NOP szczepienia a pierwotne niedobory odporności

Jest to gru­pa chorób zapisana w genach, których nie widać w cza­sie badań prze­siewowych. Częs­to nie dają również żad­nych objawów po urodze­niu się dziec­ka. Dopiero po kilku tygod­ni­ach, miesią­cach lub lat­ach uwidacz­ni­a­ją się symp­to­my, które wynika­ją ze słabej odpornoś­ci orga­niz­mu dziec­ka. Mogą to być zwykłe infekc­je, które są nawraca­jące i bard­zo trudne do wyleczenia. Nieste­ty pier­wotne niedobo­ry odpornoś­ci wiążą się również z więk­szą podat­noś­cią na rozwój nowot­worów, chorób aler­gicznych i autoim­muno­log­icznych, sep­sy, zaburzeń w funkcjonowa­niu układu pokar­mowego oraz krwionośnego. Jest to gru­pa chorób zapisana w genach, która stanowi bezwzględne prze­ci­wskazanie do szczepień zaw­ier­a­ją­cych żywe bak­terie i wirusy. Podanie dziecku takiej szczepi­on­ki naraża jego zdrowie na wys­tąpi­e­nie bard­zo groźnego dla jego zdrowia NOP po szczepi­e­niu. Zas­tosowanie u małego pac­jen­ta szczepi­on­ki w takiej formie może doprowadz­ić do roz­wo­ju choro­by, na którą właśnie został zaszczepiony.

💉 NOP po szczepieniach przy chorobach metabolicznych

Kole­jną, trud­ną do diag­nozy, wcześniej wspom­ni­aną grupą chorób wrod­zonych, są choro­by meta­bol­iczne. Ich niska wykry­wal­ność wpłynęła na trak­towanie tych chorób jako zaburzeń bard­zo rzad­kich. Wynika­ją z niepraw­idłowego funkcjonowa­nia enzymów w orga­nizmie dziec­ka. Kon­sek­wencją tego jest niewłaś­ci­we rozkładanie jedzenia, a co za tym idzie, odkładanie toksy­cznych sub­stancji, stop­niowo uszkadza­ją­cych kole­jne narządy. Tak jak w wypad­ku pier­wot­nych niedoborów odpornoś­ci, choro­by meta­bol­iczne dają objawy dopiero po pewnym cza­sie. Częs­to do pier­wszych z nich należą objawy autyz­mu, na skutek toksyn lub niedoborów uszkadza­ją­cych układ ner­wowy. Szczepi­enia u dziec­ka obar­c­zonego chorobą meta­bol­iczną powin­ny odby­wać się pod bard­zo szczegółową kon­trolą lekarza, anal­izu­jącą poziom sub­stancji w orga­nizmie pac­jen­ta. W innym wypad­ku NOP po szczepi­eni­ach (na skutek szczepi­on­ki, która ma pobudz­ić układ odpornoś­ciowy) może doprowadz­ić do dekom­pen­sacji meta­bol­icznej. Ist­nieje również gru­pa chorób meta­bol­icznych, która nie daje symp­tomów, dopó­ki dziecko nie zostanie przegłod­zone. Dlat­ego też niedostate­czne nakarmie­nie dziec­ka przed przyję­ciem szczepi­on­ki grozi wywołaniem u niego apatii, hipog­likemii, jak również śpiączki.

💉 Badanie przed szczepieniem — co dają badania genetyczne?

Jak widać, choro­by wrod­zone są bard­zo niebez­pieczne, cho­ci­aż­by ze wzglę­du na prze­bieg, jakim się charak­teryzu­ją. Trudne do diag­nozy objawy, które częs­to na początku życia dziec­ka nie uwydat­ni­a­ją się, powodu­ją, że rodz­ice nie są świado­mi czy i z jakim schorze­niem zma­ga się ich pociecha. Brak wiedzy na ten tem­at uniemożli­wia opiekunom właś­ci­we przy­go­towanie malucha na przyję­cie szczepi­enia lub rezy­gnację z tego, które jest szczegól­nie zagraża­jącego dla jego zdrowia. Stan­dar­d­owa diag­nos­ty­ka tych chorób nie daje pełnej anal­izy i jed­noz­nacznej odpowiedzi. W sytu­acji kiedy rodz­ice pode­jrze­wa­ją jakieś zaburzenia lub obaw­ia­ją się wys­tąpi­enia NOP po szczepi­e­niu najlep­szym rozwiązaniem jest przeprowadze­nie bada­nia gene­ty­cznego u dziec­ka (badanie WES). Jego celem jest anal­iza czy dziecko nie ma genu choro­by wrod­zonej, która jed­noz­nacznie wskazu­je do odroczenia szczepi­enia lub całkowitej rezy­gnacji z niego, właś­ci­wego przy­go­towa­nia dziec­ka przed szczepi­e­niem i wprowadzenia indy­wid­u­al­nego kalen­darza szczepień. Biorąc pod uwagę ryzyko NOP po szczepi­eni­ach, do jakiego może dojść u dziec­ka obar­c­zonego chorobą wrod­zoną, odpowiedzial­ną decyzją jest badanie przed szczepi­e­niem oparte na teś­cie WES. Wykony­wane metodą NGS (sek­wencjonowanie najnowszej tech­nologii) sprawdza wszys­tkie mutac­je w każdym genie, które mogą stanow­ić podłoże do roz­wo­ju choro­by wrod­zonej. Wczes­na diag­noza ewen­tu­al­nej choro­by wrod­zonej pozwala rodz­i­com i lekar­zom na pod­ję­cie świadomej decyzji odnośnie każdego szczepi­enia dziec­ka. Wiedza, którą zdoby­wa­ją opiekunowie reduku­je obawy o niepożą­dane NOP szczepienia. 

Rodz­ice mogą również zde­cy­dować się na badanie o węższym zakre­sie, jed­nak jed­nocześnie o trochę niższej cenie. Jest to test NOVA. Badanie to sprawdza 68 chorób gene­ty­cznych i kierowane jest do dzieci zdrowych poniżej 5 roku życia.

Zobacz też:

czy szczepić dziecko

autyzm przy­czyny

Bada­nia immuno­log­iczne u dzieci