Biopsja — czym jest i jakie są jej rodzaje?

Biop­s­ja to meto­da diag­nos­ty­cz­na, która pole­ga na pobra­niu frag­men­tu pode­jrzanej zmi­any. Prób­ka mate­ri­ału jest następ­nie pod­dawana anal­izie i szczegółowej oce­nie. Cel biop­sji to wiary­godne i szy­bkie ustal­e­nie, czy zmi­ana ma np. charak­ter łagod­ny, czy nowot­woru złośli­wego. Na czym pole­ga badanie biop­sji? Jakie są rodza­je biop­sji? Przeczy­taj poniżej.

Spis treś­ci:

1. Biop­s­ja — czym jest?
2. Jakie są rodza­je biopsji?
3. Biop­s­ja — co się dzieje z pobranym materiałem?
4. Biop­s­ja a diag­nos­ty­ka genetyczna

Biopsja — czym jest?

Biop­s­ja pole­ga na pobra­niu prób­ki mate­ri­ału bio­log­icznego z potenc­jal­nie zmienionych tkanek. Próbkę tę pod­da­je się następ­nie oce­nie i przez­nac­zonym do tego analizom.

Biop­sję wyko­rzys­tu­je się do diag­nozy wielu chorób, zaczy­na­jąc od wrzodów poprzez choro­by zapalne, endometri­ozę, choro­by gene­ty­czne, kończąc na nowot­worach. Wykony­wana jest w sytu­ac­jach, gdy nie ma możli­woś­ci na postaw­ie­nie jed­noz­nacznej diag­nozy na pod­staw­ie objawów klin­icznych lub gdy konieczne jest uzyskanie potwierdzenia co do postaw­ionego rozpoz­na­nia przed rozpoczę­ciem leczenia. Najczęś­ciej biop­sję sto­su­je się w celu wyk­luczenia lub potwierdzenia zmi­an o charak­terze nowotworowym.

Pier­wsze przesłan­ki o przy­dat­noś­ci bada­nia pode­jrzanie zmienionych tkanek pojaw­iały się w XI wieku, lecz biop­s­ja w znanej nam formie została wprowad­zona do prak­ty­ki medy­cznej dopiero w XIX wieku.

Jakie są rodzaje biopsji?

Ist­nieje wiele rodza­jów biop­sji, które wykonu­je się w ramach pro­ce­dur medy­cznych. W zależnoś­ci od sposobu dotar­cia do zmienionych tkanek wyróż­nia się kil­ka jej technik.
Rodza­je biop­sji to: biop­s­ja szc­zoteczkowa, biop­s­ja cienkoigłowa, biop­s­ja gruboigłowa, biop­s­ja wyskrobi­nowa, biop­s­ja chirur­gicz­na, biop­s­ja płynna.

Biop­s­ja szc­zoteczkowa to wymaz, który jest wykony­wany za pomocą spec­jal­nie przez­nac­zonej do tego szc­zotecz­ki do pobra­nia mate­ri­ału np. z powierzch­ni nabłon­ka szyj­ki maci­cy czy dróg oddechowych.

Biop­s­ja cienkoigłowa pole­ga na zas­sa­niu komórek z badanej tkan­ki do wyjątkowo cienkiej igły o około 0,6 mm, która jest wkłu­ta w pode­jrzaną zmi­anę. Częs­to służy do diag­no­zowa­nia zmi­an zna­j­du­ją­cych się w pier­si­ach, tar­czy­cy, węzłach chłon­nych, tkankach mięk­kich, ślini­ankach. Biop­s­ja cienkoigłowa zazwyczaj nie wyma­ga spec­jal­nego przy­go­towa­nia ani znieczulenia.

Biop­s­ja gruboigłowa wyko­rzysty­wana jest do pobra­nia mate­ri­ału za pomocą igły o więk­szej śred­ni­cy – około 1,2–2 mm. Meto­da ta pozwala na pobranie nie tylko luźnych komórek, ale niewielkiego wycin­ka zmienionej tkan­ki. Daje to więk­sze możli­woś­ci w oce­nie pato­mor­fo­log­icznej mate­ri­ału. Ze wzglę­du na rozmi­ar igły, biop­sję gruboigłową, wykonu­je się w znieczu­le­niu miejscowym.

Biop­s­ja cienkoigłowa i gruboigłowa mogą być wykony­wane przy wspar­ciu metod obra­zowa­nia, typu USG, tomo­graf kom­put­erowy, badanie radi­o­log­iczne, rezo­nans mag­ne­ty­czny. Pozwala to na dotar­cie do zmi­an, które nie są wyczuwane w bada­niu pal­pa­cyjnym lub są umiejs­cowione w głęboko zlokali­zowanych tkankach.

Biop­s­ja wyskrobi­nowa ma szczególne zas­tosowanie w ginekologii. Pole­ga na wyskroba­n­iu przez lekarza za pomocą spec­jal­nej łyż­ki zawartoś­ci jamy maci­cy oraz pobra­niu pase­mek tkankowych do dal­szej analizy.

Biop­s­ja chirur­gicz­na to najbardziej inwazyj­na for­ma biop­sji. Rozróż­nia się biop­sję wycinkową, wyci­na­jącą i biop­sję przeprowad­zoną za pomocą laparoskopu bądź endoskopu.
Osob­nym rodza­jem biop­sji jest biop­s­ja płyn­na, którą sto­su­je się w onkologii. Jej celem jest wykrycie we krwi pobranej od pac­jen­ta komórek nowot­worowych – tych, które odd­zieliły się od guza pier­wot­nego lub komórek nowot­worów, które krążą swo­bod­nie w krwi obwodowej. Biop­sję płyn­ną wykonu­je się, by mon­i­torować efek­ty leczenia lub wcześnie wykryć wznowy.

Płyn­na biop­s­ja umożli­wia również wykony­wanie anal­izy DNA z krążą­cych komórek nowot­worowych. To pozwala na iden­ty­fikację celów moleku­larnych w ter­apii per­son­al­i­zowanej, choć jak dotąd meto­da ta związana jest z ryzykiem otrzy­ma­nia fałszy­wych wyników.

Biopsja — co się dzieje z pobranym materiałem?

Pobrana prób­ka pod­czas biop­sji (czyli biop­tat) trafia do lab­o­ra­to­ri­um pato­mor­fo­log­icznego. Tam przeprowadzane są dokładne anal­izy, w tym obserwac­je mikroskopowe. Jeśli mamy do czynienia z pobrany­mi komórka­mi w cza­sie biop­sji cienkoigłowej, wykony­wane badanie nazy­wa się cyto­log­icznym, a w przy­pad­ku preparatu tkankowego badaniem histopa­to­log­icznym. Pod­czas anal­izy oce­nia się ksz­tałt oraz typ komórek, architek­turę tkanek i mor­fologię zmi­an, która w nich zachodzi.

Biopsja a diagnostyka genetyczna

Ogromne znacze­nie przyp­isu­je się badan­iom gene­ty­cznym preparatu tkankowego, szczegól­nie w diag­nos­tyce chorób nowot­worowych. Dzię­ki badan­iom genów możli­we jest wykrycie pato­gen­nych zmi­an somaty­cznych, czyli takich, które pow­stały w trak­cie ewolucji nowot­woru. Takie mutac­je moż­na wykry­wać przy pomo­cy różnych tech­nik biologii moleku­larnej, np. wykry­wa­nia poje­dynczych wari­antów gene­ty­cznych metodą PCR, sek­wencjonowa­nia całego geno­mu nowot­worowego, sek­wencjonowa­nia całych genów bądź pan­eli wielu genów za pomocą pan­elu NGS. Rozpoz­nanie konkret­nych mutacji może stanow­ić wskazanie do stosowa­nia konkret­nych leków celowanych.

Pro­filowanie gene­ty­czne guza (przeprowadzane przy uży­ciu obsz­ernych pan­eli genowych lub za pomocą sek­wencjonowa­nia całego geno­mu) to meto­da, która w niedalekiej przyszłoś­ci zdomin­u­je bada­nia gene­ty­czne mate­ri­ału tkankowego pochodzenia nowot­worowego. Takie pro­ce­dury badaw­cze sta­ją się już stan­dar­d­em w kra­jach z dobrze rozwiniętą służbą zdrowia.