Padaczka lekooporna – sprawdź, czy nie stoją za nią nieprawidłowości genetyczne!

Epilep­s­ja to prob­lem, który doty­czy aż 1% naszej pop­u­lacji. Nieste­ty u nawet 30% pac­jen­tów leki na padaczkę są nieskuteczne [1] i otrzy­mu­ją oni diag­nozę padacz­ki lekoopornej. Jakie objawy daje padacz­ka lekoopor­na? W jaki sposób moż­na ją diag­no­zować i leczyć? Niniejszy artykuł odpowia­da na te pytania.

1. Padacz­ka lekoopor­na – co to takiego?
2. Padacz­ka lekoopor­na – objawy
3. Padacz­ka lekoopor­na – przyczyny
4. Padacz­ka lekoopor­na – kluc­zową rolę w diag­nos­tyce odgry­wa­ją bada­nia genetyczne
5. Padacz­ka lekoopor­na – co warto wiedzieć przed wyko­naniem bada­nia genetycznego?
6. Padacz­ka lekoopor­na – leczenie
7. Padacz­ka lekoopor­na – lecze­nie padacz­ki przy zes­pole Dravet

⚡ Padaczka lekooporna – co to takiego?

Czym jest padacz­ka lekoopor­na? Zgod­nie z definicją Cam­fiel­da, o lekoopornoś­ci moż­na mówić, gdy pomi­mo stosowa­nia u pac­jen­ta odpowied­niego leku prze­ci­w­padaczkowego ata­ki padacz­ki wys­tępu­ją nadal, w licz­bie przy­na­jm­niej jed­nego w ciągu roku [2]. Podob­nie uważa Ter­apeu­ty­cz­na Gru­pa Robocza ILAE (Między­nar­o­dowa Liga Prze­ci­w­padaczkowa), z tym że definic­ja ILAE jest bardziej konkretna.

Padaczkę moż­na uznać za lekooporną, jeśli u pac­jen­ta nie wys­tępu­je remis­ja napadów, pomi­mo że sto­su­je on dwa odpowied­nio dobrane, dobrze tolerowane leki prze­ci­w­padaczkowe (w odpowied­nich dawkach, w monoter­apii lub sko­jarze­niu) [3].

⚡ Padaczka lekooporna – objawy

Jak objaw­ia się padacz­ka lekoopor­na? Pier­wsze objawy to stany drgawkowe trwa­jące powyżej 30 min­ut. W trak­cie ataku pac­jent może się „zaw­ieszać” i nie ma z nim kon­tak­tu. Napady mogą wys­tępować zarówno w dzień, jak i w nocy.

⚡ Padaczka lekooporna – przyczyny

Do padacz­ki lekoopornej mogą doprowadz­ić mechan­iczne uszkodzenia mózgu i układu ner­wowego, np. spowodowane powikła­ni­a­mi około­porodowy­mi. Padacz­ka lekoopor­na może być również wywołana chorobą nowot­worową. U aż 40–60% chorych na padaczkę lekooporną, przy­czyną są wadli­we geny [4], np. warunk­u­jące wrod­zoną chorobę meta­bol­iczną.

Jakich czyn­ników powinien unikać chory? Ata­ki mogą się nasi­lać wskutek:

• ekspozy­cji na miga­jące światła;
• ekspozy­cji na zbyt dużą różnicę temperatur;
• nad­miernego stresu;
• odczuwa­nia sil­nego stra­chu lub złości.

⚡ Padaczka lekooporna – kluczową rolę w diagnostyce odgrywają badania genetyczne

Padacz­ka lekoopor­na ma poważne kon­sek­wenc­je – w wyniku ataków epilep­sji jakość życia chorego gwał­town­ie spa­da. Pac­jent nie może pra­cow­ać w dowol­nym wybranym zawodzie (np. jako kierow­ca), a także może cier­pieć z powodu licznych zaburzeń funkcji intelek­tu­al­nych. Duże zagroże­nie dla pac­jen­tów z padaczką stanowi także zespół nagłej nieoczeki­wanej śmier­ci (w skró­cie SUDEP, czyli z języ­ka ang­iel­skiego Sud­den unex­pect­ed death in epilep­tic patients). W przy­pad­ku padacz­ki lekoopornej odsetek zgonów pac­jen­tów zwięk­sza się do nawet 20–30% i jest głównym powo­dem śmier­ci bezpośred­nio związanej z padaczką [5].

Ponieważ udzi­ał czyn­ników gene­ty­cznych w pato­genezie padaczek sza­cu­je się na 40–60%, najlep­szy­mi bada­ni­a­mi, które moż­na wykon­ać w kierunku padacz­ki, w tym także padacz­ki lekoopornej, są bada­nia gene­ty­czne. Dzię­ki nim pon­ad połowa chorych może być praw­idłowo zdiagnozowana!

⚡ Padaczka lekooporna – co warto wiedzieć przed wykonaniem badania genetycznego?

Dostęp­ne na rynku bada­nia gene­ty­czne na padaczkę to między innymi:

• pan­ele padaczkowe NGS – bada­nia ma na celu sprawdz­ić 132 genów związanych z padaczką, z jego pomocą da się wykryć np. ciężką padaczkę miok­loniczną niemowląt, stward­nie­nie guzowate lub zespół Dravet;
• test WES – to najsz­er­sze możli­we do wyko­na­nia badanie gene­ty­czne na padaczkę. Badanie WES anal­izu­je cały ludz­ki genom i pozwala wykryć nie tylko najczęst­sze wady gene­ty­czne, ale wszys­tkie znane wrod­zone choro­by meta­bol­iczne oraz inne gene­ty­czne przy­czyny padacz­ki lekoopornej.

Iden­ty­fikac­ja podłoża moleku­larnego padacz­ki za pomocą testów DNA, w tym bada­nia WES pozwala [6]:

• określić dokład­ny typ choroby,
• przewidzieć prze­bieg padacz­ki lekoopornej;
• zas­tosować odpowied­nie dla danego przy­pad­ku leczenie;
• osza­cow­ać ryzyko ponownego wys­tąpi­enia niepraw­idłowoś­ci gene­ty­cznych w rodzinie.

Wbrew pozorom, wyko­nanie badań gene­ty­cznych dziec­ka nie jest wcale trudne. Wystar­czy zamówić odpowied­ni test w lab­o­ra­to­ri­um gene­ty­cznym i umówić dogod­ny ter­min na jego wyko­nanie. Badanie może zostać wyko­nane w najbliższej placów­ce medy­cznej lub nawet w domu pac­jen­ta. Próbkę do badań gene­ty­cznych stanowi zazwyczaj krew pac­jen­ta, niek­tóre testy DNA moż­na wykon­ać także na pod­staw­ie wymazu z policzka.

⚡ Padaczka lekooporna – leczenie

Lecze­nie padacz­ki lekoopornej może się opier­ać o metody:

• neu­rochirur­giczne – np. zabie­gi resek­cyjne lub neu­rosty­mu­lację – należy przy tym pamię­tać, że lecze­nie oper­a­cyjne padacz­ki sto­su­je się jedynie w przy­pad­kach, gdy inne metody są nieskuteczne i pac­jent wyma­ga leczenia chirurgicznego;
• diete­ty­czne – jeśli padacz­ka lekoopor­na jest wywołana wrod­zoną chorobą meta­bol­iczną, stan zdrowia pac­jen­ta może się popraw­ić po wdroże­niu odpowied­niej diety. W zależnoś­ci od tego, co powodu­je ata­ki padacz­ki, powinien on stosować dietę elim­i­na­cyjną lub suplementacyjną.

⚡ Padaczka lekooporna – leczenie padaczki przy zespole Dravet

Brak efek­ty­wnoś­ci leczenia padacz­ki nie zawsze wyni­ka z lekoopornoś­ci. Choro­ba może być niepoprawnie zdi­ag­no­zowana. Jeśli padacz­ka wyni­ka z zespołu Dravet, jej lecze­nie wyglą­da inaczej, niż w przy­pad­ku zwykłych napadów epilepsji.

Zespól Dravet to choro­ba gene­ty­cz­na wywołana przez mutację w genie SCN1A. Pac­jen­ci z zespołem Dravet częs­to otrzy­mu­ją diag­nozę padacz­ki lekoopornej, ponieważ słabo reagu­ją na więk­szość pop­u­larnie stosowanych leków prze­ci­w­padaczkowych. W zes­pole Dravet nie wol­no podawać leków takich jak bar­bi­tu­rany, kar­ba­mazepina czy wiga­ba­trin [7], ponieważ mogą one nasil­ić objawy padacz­ki. Wiedzę na ten tem­at moż­na zyskać jed­nak dopiero po wyko­na­niu badań gene­ty­cznych w kierunku padacz­ki i praw­idłowym zdi­ag­no­zowa­niu choroby.

 

Źródła:

1. https://podyplomie.pl/neurologia/15446,politerapia-padaczki

2. Camfield PR., Camfield CS., 1996. Antiepileptic drug therapy: when is epilepsy truly intractable? Epilepsia: 37, S60‑5.

3. https://neurologia-praktyczna.pl/a1321/padaczka-lekooporna.html

4. Steinborn B, 2008. Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej: padaczka wieku rozwojowego i mózgowe porażenie dziecięce – możliwości diagnostyczne i lecznicze, Family Medicine & Primary Care Review 10, 1: 107–115.

5. http://www.neurocentrum.pl/dcten/wp-content/uploads/halczuk_i4p.pdf

6. Hoffman-Zacharska D., 2017. Encefalopatie padaczkowe – diagnostyka następnej generacji, Zakład Genetyki Medycznej, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.

7. https://www.orpha.net/data/patho/PL/EmergencyGuidelines_ZespolDravetPLPro.pdf