Choroba Brutona — objawy, diagnostyka, leczenie

Choro­ba Bru­tona, zwana też agam­ma­glob­u­line­mią Bru­tona, zal­icza się do pier­wot­nych niedoborów odpornoś­ci. Orga­nizm chorego nie potrafi wyt­warzać prze­ci­w­ci­ał, przez co jest bardziej podat­ny na różnego rodza­ju infekc­je. Choro­ba Bru­tona, opisana w 1952 roku przez Ogde­na Bru­tona, jest jed­nym z pier­wszych odkry­tych niedoborów odpornoś­ci. Czym charak­teryzu­je się to rzad­kie, dziedz­iczne schorzenie?

Choroba Brutona efektem mutacji w genie Btk

Gen, którego uszkodze­nie prowadzi do wys­tąpi­enia choro­by Bru­tona zna­j­du­je się na chro­mo­somie X (agam­ma­glob­u­line­mia sprzężona z chro­mo­somem X, XLA). W prak­tyce oznacza to, że Agam­ma­glob­u­line­mia Bru­tona jest chorobą sprzężoną z płcią i wys­tępu­je praw­ie wyłącznie u chłopców.  Gdy kobi­eta ma uszkod­zoną jed­ną kopię genu Btk, sta­je się  tylko bezob­ja­wową nosi­cielką mutacji. Dlaczego? Ponieważ posi­a­da jeszcze jed­ną, praw­idłową kopię genu Btk, zlokali­zowaną na drugim chro­mo­somie X, którego mężczyźni nieste­ty już nie mają.

Gen Btk zaw­iera zakodowaną infor­ma­cję o budowie kinazy tyrozynowej Bru­tona – enzy­mu biorącego udzi­ał w przekazy­wa­niu syg­nałów z różnych recep­torów na powierzch­ni komórek, głównie recep­torów lim­fo­cytów B, czyli wyspec­jal­i­zowanych komórek układu odpornoś­ciowego. Brak kinazy tyrozynowej powodu­je, że prekur­so­ry lim­fo­cytów B nie dojrze­wa­ją i nie mogą pro­dukować  prze­ci­w­ci­ał odpornoś­ciowych (immunoglob­u­lin).

Większa podatność na infekcje – objawy choroby Brutona

Oso­by z chorobą Bru­tona częś­ciej zapada­ją na infekc­je zatok, nosa, oczu, uszu, infekc­je dróg odd­e­chowych, np. zapale­nie płuc, zapale­nie oskrzeli. Mają również więk­szą skłon­ność do zakażeń żołąd­kowo-jeli­towych, dlat­ego częś­ciej uskarża­ją się na bóle brzucha czy biegunkę.  Orga­nizm oso­by z chorobą Bur­tona może być atakowany zarówno przez bak­terie (np. paciorkow­ce, gronkow­ce, pneumoko­ki), jak i przez specy­ficzne wirusy, np. wirus Polio (Heinego-Med­i­na), wiru­sowe zapale­nie wątro­by.

Warto dodać, że pier­wsze objawy choro­by mogą ujawnić się już u 4–6 miesięcznego dziec­ka, kiedy z jego krwio­biegu znika­ją prze­ci­w­ci­ała pochodzące od matki.

Jak diagnozuje się chorobę Brutona?

W diag­nos­tyce choro­by Bru­tona niezwyk­le waż­na jest obserwac­ja wys­tępu­ją­cych u dziec­ka objawów. Częste, pow­tarza­jące się infekc­je o ciężkim prze­biegu, powin­ny skłonić rodz­i­ca do uda­nia się z mal­cem do lekarza. W pier­wszej kole­jnoś­ci przeprowadza się zwyk­le badanie poziomu immunoglob­u­lin w osoczu krwi. U osób cier­pią­cych na amma­glob­u­line­mię Bru­tona poziom poszczegól­nych prze­ci­w­ci­ał (IgA, IgG, IgM) jest zwyk­le znacznie obniżony, prze­ci­w­ci­ała mogą być również całkowicie nieobec­ne. Trze­ba jed­nak pamię­tać, że w przy­pad­ku bard­zo małych dzieci wynik bada­nia prze­ci­w­ci­ał może być niemi­ar­o­da­jny, ponieważ ich niewyk­sz­tał­cony układ odpornoś­ciowy nie będzie ich jeszcze wyt­warzał. Jeśli poziom immunoglob­u­lin jest nis­ki, pac­jen­ta kieru­je się na badanie poziomu lim­fo­cytów B. U osób z chorobą Bru­tona jest on blis­ki zeru.

XLA moż­na zdi­ag­no­zować również przy pomo­cy bada­nia gene­ty­cznego, które wykry­wa obec­ność mutacji gene­ty­cznej prowadzącej do choro­by. W Polsce dostęp­ny jest kom­plek­sowy test DNA, bada­ją­cy dziecko na obec­ność kilkudziesię­ciu rzad­kich wad wrod­zonych, w tym wrod­zonych niedoborów odpornoś­ci, takich jak choro­ba Brutona.

Jak leczy się chorobę Brutona?

Choro­by Bru­tona, jak każdej choro­by gene­ty­cznej, nie jesteśmy w stanie leczyć przy­czynowo. Nie może­my napraw­ić uszkod­zonego genu albo go wymienić. Nie potrafimy również przek­sz­tał­cić niedo­jrza­łych lim­fo­cytów B w lim­fo­cy­ty dojrza­łe. Cho­ra oso­ba może jed­nak otrzy­mać braku­jące immunoglob­u­liny w formie dożyl­nych (rzadziej pod­skórnych lub domięśniowych) zas­trzyków. Dzię­ki nim ma szan­sę prowadz­ić w miarę nor­malne i akty­wne życie.

Autor: Natalia Jeziors­ka — redak­tor medyczny
Zdję­cie: Designed by Peoplecreations

Tekst pow­stał na podstawie:

[1] Pier­wotne niedobo­ry odpornoś­ci. Prze­wod­nik dla pac­jen­tów i ich rodzin. Red. M. Blaese, J. A. Wilken­stein. https://primaryimmune.org/wp-content/uploads/2016/04/POLISH-Patient-and-Family-Handbook-3rd-Edition-PNO_przewodnik_dla_pacjentow_i_ich_rodzin.pdf [dostęp: 5.12.2018].
[2] A. Szaflars­ka, D. Kowal­czyk, Autoim­mu­niza­c­ja w pier­wot­nych niedob­o­rach odpornoś­ci, „Aler­golo­gia Immunolo­gia” 2007, T. 4, nr 3–4, s. 49–52.