Padaczka genetyczna u dzieci – podstawą skutecznego leczenia jest poprawna diagnoza zaburzeń

Padacz­ka to jed­no z najczęst­szych zaburzeń neu­ro­log­icznych w naszej pop­u­lacji. Czy padacz­ka jest dziedz­icz­na? Najczęś­ciej tak, bowiem u więk­szoś­ci osób z ataka­mi padacz­ki diag­no­zowana jest padacz­ka gene­ty­cz­na [1]. Na szczęś­cie predys­pozy­c­je gene­ty­czne, które odpowiada­ją za wys­tąpi­e­nie tego zaburzenia, moż­na wykryć przy pomo­cy odpowied­nich badań na padaczkę. Które z nich warto wykon­ać? Zaprasza­my do zapoz­na­nia się bliżej z zagad­nie­niem „Padacz­ka gene­ty­cz­na u dzieci”.

Padacz­ka gene­ty­cz­na u dzieci – najważniejsze informacje:

1. Czy padacz­ka jest gene­ty­cz­na? Jak duży udzi­ał w pato­genezie padaczek mają czyn­ni­ki genetyczne?
2. Padacz­ka – choro­ba gene­ty­cz­na nie musi objaw­iać się w rodzinie
3. Padacz­ka gene­ty­cz­na – przy­czyną mogą być wrod­zone choro­by metaboliczne
4. Padacz­ka – choro­ba gene­ty­cz­na, która może wywoły­wać ata­ki padacz­ki, może zostać wykry­ta za pomocą nowoczes­nych badań DNA
5. Padacz­ka gene­ty­cz­na u dzieci – jakie objawy powin­ny nasunąć przy­puszcze­nie, że do padacz­ki doprowadz­iła choro­ba metaboliczna?

➡ Czy padaczka jest genetyczna? Jak duży udział w patogenezie padaczek mają czynniki genetyczne?

Padacz­ka to choro­ba, której skuteczne lecze­nie jest możli­we dopiero wtedy, gdy określony zostanie typ padacz­ki oraz jej przy­czyny. Czy padacz­ka jest gene­ty­cz­na? Okazu­je się, że w więk­szoś­ci przy­pad­ków tak. U aż 40 – 60% osób z ataka­mi padacz­ki diag­no­zowana jest bowiem padacz­ka gene­ty­cz­na, a więc padacz­ka wywołana czyn­nika­mi gene­ty­czny­mi [1].

Wśród przy­czyn gene­ty­cznej padacz­ki u dzieci wyróż­nia się:

• choro­by jednogenowe,
• zaburzenia na poziomie chromosomów,
• wrod­zone choro­by metaboliczne.

➡ Padaczka – choroba genetyczna nie musi objawiać się w rodzinie

Czy określe­nie padacz­ka gene­ty­cz­na oznacza, że jeśli w rodzinie pac­jen­ta nie było do tej pory przy­pad­ków padacz­ki, to moż­na wyk­luczyć geny jako przy­czynę choro­by? Niezu­pełnie. To, że w rodzinie nie objaw­iła się padacz­ka gene­ty­cz­na, nie oznacza to, że dziecko nie może zachorować na tę chorobę.  Każdy z nas dziedz­iczy bowiem połowę mate­ri­ału gene­ty­cznego od każdego z rodz­iców. Jeśli rodz­ice są bezob­ja­wowy­mi nosi­ciela­mi padacz­ki (każdy z nich posi­a­da po jed­nej kopii genu padacz­ki), dziecko może odziedz­iczyć dwa wadli­we geny i może wys­tąpić u niego padaczka.

Należy także pamię­tać o tym, że padacz­ka gene­ty­cz­na u dzieci nie zawsze jest dziedz­icz­na – może ona zostać wywołana niedziedz­iczny­mi mutac­ja­mi,  tzw. mutac­ja­mi de novo. To zmi­any w genach, do których pow­sta­nia dochodzi spon­tan­icznie. Wśród niedziedz­icznych przy­czyn padacz­ki gene­ty­cznej u dzieci wyróż­nia się np. zespół Dravet (mutac­je w genie SCN1A).

➡ Padaczka genetyczna – przyczyną mogą być wrodzone choroby metaboliczne

Współczes­na medy­cy­na zna już pon­ad set­ki genów, związanych z padaczką gene­ty­czną u dzieci. Padacz­ka wys­tępu­je między inny­mi w prze­biegu takich chorób gene­ty­cznych jak wymieniony wcześniej Zespół Dravet, Zespół Ret­ta Zespół Angel­mana, Zespół Łam­li­wego Chro­mo­so­mu X, Zespół Fried­mana czy stward­nie­nie guzowate. Padaczkę gene­ty­czną mogą wywołać także wrod­zone choro­by metaboliczne.

Choro­by meta­bol­iczne to wrod­zone, uwarunk­owane gene­ty­czne zaburzenia metab­o­liz­mu, w wyniku których orga­nizm nie potrafi pro­dukować enzymów koniecznych do przetwarza­nia sub­stancji dostar­czanych z pokarmem (lub pro­duku­je ich za mało). U oso­by, której metab­o­lizm nie funkcjonu­je praw­idłowo, każ­do­ra­zowo spoży­cie posiłku może doprowadz­ić do gro­madzenia się w komórkach szkodli­wych toksyn i tym, samym mikrouszkodzeń narządów oraz układów. Jeśli do uszkodzeń doszło w obrę­bie układu ner­wowego, u chorego mogą wys­tąpić objawy w postaci drgawek, może u niego także dojść do opóźnienia roz­wo­ju intelek­tu­al­nego i fizycznego.

Choro­by meta­bol­iczne mogą się rozwi­jać lata­mi, nie dając żad­nych objawów lub też ich prze­bieg może być też gwał­towny. Ponieważ dziecko z chorobą meta­bol­iczną rodzi się pozornie zdrowe, zaburzenia te są trudne do zdi­ag­no­zowa­nia. Częs­to pier­wszym widocznym objawem choro­by meta­bol­icznej jest właśnie napad padacz­ki. Inne objawy wrod­zonej choro­by meta­bol­icznej to także niepraw­idłowe napię­cie mięśni, zaburzenia w roz­wo­ju psy­cho­ru­chowym, a nawet objawy autyz­mu [2]. Im szy­b­ciej dana choro­ba meta­bol­icz­na zostanie wykry­ta, tym lep­sze są rokowa­nia — część objawów (w tym także ata­ki padacz­ki) da się bowiem cofnąć, o ile wprowadzi się u pac­jen­ta jak najszy­b­ciej odpowied­nią dla danego przy­pad­ku dietę.

➡ Padaczka – choroba genetyczna, która może wywoływać ataki padaczki, może zostać wykryta za pomocą nowoczesnych badań DNA

Jak wykryć, czy padacz­ka gene­ty­cz­na u dziec­ka została spowodowana chorobą meta­bol­iczną? Jest to możli­we dzię­ki nowoczes­nym gene­ty­cznym badan­iom na padaczkę. Należą do nich bada­nia DNA NGS. Dzię­ki wyko­rzys­ta­niu tech­nologii NGS (Sek­wencjonowanie Najnowszej Gen­er­acji) możli­we jest sprawdze­nie wszys­t­kich pato­gen­nych i praw­dopodob­nie pato­gen­nych mutacji wys­tępu­ją­cych w genach, pod­czas jed­nego bada­nia. W tym także genów odpowiada­ją­cych za choro­by, które mogą wywołać padaczkę gene­ty­czną u dzieci.

Testy na padaczkę, które są już dostęp­ne na pol­skim rynku, i które umożli­wia­ją zdi­ag­no­zowanie padacz­ki gene­ty­cznej to:

• pan­ele padaczkowe – anal­iza DNA 132 genów związanych z padaczką gene­ty­czną u dzieci, test bada między inny­mi zmi­any w genach odpowiedzialne za zespół Dravet, stward­nie­nie guzowate, a także wiele innych zaburzeń o podłożu genetycznym,
• badanie WES – to najsz­er­szy i naj­dokład­niejszy spośród testów DNA NGS. Badanie anal­izu­je wszys­tkie znane geny człowieka (około 23 000), w tym także pod kątem padacz­ki gene­ty­cznej. Badanie WES potrafi wykryć między inny­mi Zespół Ret­ta, stward­nie­nie guzowate oraz Zespół Dravet, iden­ty­fiku­je także wrod­zone choro­by meta­bol­iczne, które mogą wywoły­wać ata­ki padacz­ki. Ponieważ badanie to wskazu­je jed­noz­nacznie na przy­czynę padacz­ki wywołanej zmi­ana­mi w genach, częs­to zamy­ka ono gene­ty­czną diag­nos­tykę padaczki.

➡ Padaczka genetyczna u dzieci – jakie objawy powinny nasunąć przypuszczenie, że do padaczki doprowadziła choroba metaboliczna?

Badanie gene­ty­czne na padaczkę w kierunku chorób meta­bol­icznych warto wykon­ać gdy:

• lekarz nie jest w stanie określić typu padaczki,
• napady padacz­ki miok­lonicznej postępują,
• padaczce towarzyszą inne objawy oraz uszkodzenia narządów,
• w rodzinie wys­tępowały już wcześniej gene­ty­czne choro­by metaboliczne.

Dzię­ki badan­iom gene­ty­cznym możli­we jest postaw­ie­nie pewnej diag­nozy i przy­czyny padacz­ki gene­ty­cznej. Na pod­staw­ie wyniku tes­tu DNA lekarz może określić typ padacz­ki i zaplanować odpowied­nie lecze­nie. Dla pac­jen­ta oznacza to skróce­nie ścież­ki diag­nos­ty­cznej, poprawę stanu zdrowia, a także znaczną poprawę jakoś­ci życia – jego oraz jego blis­kich. Należy przy tym pamię­tać, że padacz­ka gene­ty­cz­na może wys­tępować również u niemowląt – objawy w tym przy­pad­ku mogą być trudne do zaob­ser­wowa­nia, w związku z czym tym bardziej ważne jest, by zbadać geny dziec­ka i wykryć zapisaną w nich chorobę zawczasu.

Zobacz też:

 Bada­nia gene­ty­czne noworodka

Mikro­macierze — bada­nia genetyczne

Badanie FRAX

Bada­nia gene­ty­czne u dzieci

Źródła:

1. Hoffman-Zacharska D., Encefalopatie padaczkowe – diagnostyka następnej generacji, Zakład Genetyki Medycznej, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.

2. https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/download/20023/15726