Celiakia – kiedy gluten stanowi problem

Masz dolegli­woś­ci ze strony układu pokar­mowego po zjedze­niu pszen­nego chle­ba lub makaronu? Przy­czyną Twoich dolegli­woś­ci może być celi­akia — trwała nietol­er­anc­ja glutenu, czyli biał­ka zawartego w wielu pro­duk­tach zbożowych. Celi­akia jest chorobą autoim­muno­log­icz­na i ma podłoże genetyczne.

Jedynym sposobem wal­ki z jej symp­toma­mi jest zaś ścisła dieta bezg­lutenowa. Każdy „cielak” chcą­cy cieszyć się dobrym zdrowiem musi jej przestrze­gać już do koń­ca życia.

Czym jest celiakia i kto na nią choruje?

Na celi­ak­ię (chorobę trzew­na) zapada­ją wyłącznie oso­by posi­ada­jące geny HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8. Ich obec­ność powodu­je niepraw­idłową reakcję układu odpornoś­ciowego na zawarty w poży­wie­niu gluten. Zna­j­du­je się on we wszys­t­kich pro­duk­tach z pszenicą, żytem i jęczmie­niem w składzie. Owies sam w sobie glutenu nie posi­a­da, jed­nak częs­to jest nim zanieczyszc­zony. Dlat­ego chorzy na celi­ak­ię powin­ni unikać również tego zboża. Już nawet znikome iloś­ci glutenu uszkadza­ją śluzówkę jeli­ta cienkiego oraz wyś­ciela­jące jego wnętrze kosm­ki jeli­towe. Tym­cza­sem to za ich pomocą orga­nizm zaopa­try­wany jest w ważne dla zdrowia skład­ni­ki odży­w­cze, w tym wit­a­miny, tłuszcze, biał­ka i sole min­er­alne. Następst­wem uszkodzenia kosmków są więc niedobo­ry pokar­mowe, które mogą dawać o sobie znać na wiele sposobów. Oso­ba z celi­ak­ią, która w żaden sposób nie będzie próbowała im zapo­b­ie­gać, naraża się na poważne prob­le­my zdrowotne, które ujaw­ni­a­ją się niekiedy dopiero w późniejszym życiu. Nie lecząc celi­akii chory musi liczyć się np. z więk­szym ryzykiem nowot­woru, zaburzeni­a­mi płod­noś­ci, czy impotencją.

Bóle brzucha, wzdęcia, biegunki – to tylko niektóre z objawów celiakii

W dodatku wys­tępu­ją one najczęś­ciej u dzieci i kobi­et ciężarnych. Więk­szość chorych nie zauważa u siebie nato­mi­ast żad­nych objawów mogą­cych sug­erować celi­ak­ię. Bard­zo częs­to w jej prze­biegu pojaw­ia­ją się bowiem dolegli­woś­ci zupełnie niezwiązane ukła­dem pokar­mowym – niedokr­wis­tość, wczes­na osteo­poroza, zanik szk­li­wa zębowego, apa­tia i waha­nia nas­tro­jów, zanik miesiącz­ki czy bóle mięśni. Stąd też lekarze miewa­ją prob­le­my z jej zdi­ag­no­zowaniem. Ale jak właś­ci­wie rozpoz­na­je się celiakię?

Badania serologiczne, testy genetyczne, biopsja jelita – metody stosowane w diagnostyce celiakii

Celi­ak­ię rozpoz­na­je się przy pomo­cy badań sero­log­icznych, które wykry­wa­ją typowe dla niej prze­ci­w­ci­ała. Przed wyko­naniem testów na obec­ność tych prze­ci­w­ci­ał warto jed­nak najpierw sięgnąć po bada­nia DNA. Pozwala­ją one potwierdz­ić, czy dana oso­ba ma predys­pozy­c­je gene­ty­czne do choro­by, czyli inny­mi słowy jest nosi­cielem wspom­ni­anych genów. Po otrzy­ma­niu negaty­wnego wyniku celi­ak­ię moż­na wyk­luczyć, ponieważ predys­pozy­c­je gene­ty­czne są konieczne do tego, aby choro­ba mogła się rozwinąć. Jeśli wynik jest pozy­ty­wny, to następ­nym krok­iem powin­no być przeprowadze­nie testów na obec­ność prze­ci­w­ci­ał. Zan­im bada­nia gene­ty­czne stały się ele­mentem diag­nos­ty­ki celi­akii, u chorych wykony­wano jeszcze biop­sję jeli­ta cienkiego. Dziś, właśnie dzię­ki testom DNA pac­jen­ci, szczegól­nie ci najmłod­si, dla których biop­s­ja może być dużym stre­sem, mogą uniknąć tego badania.

Testy na gluten – potoczna nazwa badania na celiakię

Jeśli chcesz wiedzieć, czy możesz bez­piecznie spoży­wać gluten, warto rozważyć wyko­nanie bada­nia gene­ty­cznego w kierunku celi­akii. Ich potocz­na nazwa to „testy na gluten”, ponieważ wskazu­ją, czy dana oso­ba może mieć gene­ty­czne predys­pozy­c­je do zachorowa­nia na trwałą nietol­er­ancję glutenu. Negaty­wny wynik bada­nia na celi­ak­ię (brak genów) pozwala wyk­luczyć możli­wość zachorowa­nia – ter­az i w przyszłości.

Nietolerancja laktozy test – na czym polega badanie DNA?

Badanie gene­ty­czne pozwala sprawdz­ić obec­ność polimor­fizmów w genie LCT. Dzię­ki temu wykrycie jej jest możli­we, jeszcze zan­im wys­tąpią jakiekol­wiek objawy. Badanie DNA jest więc najbardziej dokładne. Nietol­er­anc­ja lak­tozy test – jak wyglą­da? Najczęś­ciej wykonu­je się je na pod­staw­ie wymazu z policz­ka, który moż­na pobrać nawet samodziel­nie w domu.

Dieta bezglutenowa – na czym polega i kiedy należy ją wprowadzić?

Najlepiej dopiero po usłysze­niu diag­nozy. Wprowadze­nie diety bezg­lutenowej bez koniecznoś­ci nie ma sen­su, jeżeli gluten nam nie szkodzi. W związku z tym, jeśli tylko odczuwamy jakiekol­wiek dolegli­woś­ci ze strony układu pokar­mowego (bądź też inne), powin­niśmy się prze­badać, a dopiero potem wyk­luczyć gluten. Elimin­u­jąc z diety to białko, w tym pszenne i żyt­nie pieczy­wo, ciast­ka, makarony oraz wszys­tkie inne artykuły zaw­ier­a­jące niedoz­wolone zboża, chory ma szan­sę na powrót do zdrowia już w kil­ka tygod­ni. Dietą nie wyleczy oczy­wiś­cie celi­akii (bo jest to choro­ba, której wyleczyć się nie da). Nowy sposób odży­wia­nia poz­woli jed­nak odbu­dować się zniszc­zonym kosmkom. Dzię­ki temu niedobo­ry pokar­mowe i towarzyszące im dolegli­woś­ci przes­taną być problemem.