Jaki ojciec, taki syn – czyli 8 cech, które dziedziczymy po swoich rodzicach

Chy­ba każdy przyszły rodz­ic zas­tanaw­ia się, jak będzie wyglą­dać i zachowywać się jego dziecko. Czy będzie wysok­ie, jak tata, czy raczej odziedz­iczy nis­ki wzrost po mamie? A może otrzy­ma którąś z cech od swoich dzi­ad­ków, np. ciemne włosy bab­ci i jej łagod­ny tem­pera­ment? Tego typu pyta­nia niko­go nie dzi­wią. Fak­ty­cznie jest tak, że wiele cech wyglą­du i charak­teru dziedz­iczymy po przodkach.

Oczy­wiś­cie nie jesteśmy w stanie do koń­ca przewidzieć, jak będzie wyglą­dało nasze dziecko. Na cechy fizy­czne i psy­chiczne każdego człowieka wpły­wa bowiem bard­zo wiele genów. Nie wiemy, które z nich dziecko otrzy­ma od mat­ki, a które od ojca. Nie wiemy też jakie będą relac­je pomiędzy poszczegól­ny­mi gena­mi — które okażą się sil­niejsze (domin­u­jące) i tym samym ujawnią się u dziec­ka, a które słab­sze (recesy­wne). Nie może­my też zapom­i­nać o czyn­nikach środowiskowych, które w dużej mierze decy­du­ją o tym, jacy jesteśmy. Czy wygląd i charak­ter człowieka jest zatem czys­tą loter­ią? Nie do końca.

Oto 8 cech które dziedz­iczymy po swoich rodzicach: 

Kolor oczu

Za ciem­ny kolor oczu odpowia­da gen domin­u­ją­cy, za jas­ny recesy­wny. Każdy z rodz­iców przekazu­je dziecku tylko jed­ną wer­sję danego genu – domin­u­jącą lub recesy­wną. Jeśli tata przekaże dziecku gen domin­u­ją­cy, a mama recesy­wny, to w tej „poty­czce” zwycięst­wo odniesie gen domin­u­ją­cy (jako sil­niejszy) i maluch będzie miał ciem­ną bar­wę oczu. A czy może­my mieć do czynienia z sytu­acją, kiedy dziecko niebieskook­iej kobi­ety i brą­zowook­iego mężczyzny ma oczy koloru niebieskiego? Tak! Pamię­ta­jmy, że gen zawsze wys­tępu­je w dwóch wer­s­jach. Jeśli obok genu domin­u­jącego ojciec będzie posi­adał gen recesy­wny i przekaże go dziecku, to wów­czas będzie ono miało oczy koloru niebieskiego.

A dziecko niebieskoo­kich rodz­iców? Czy ono może mieć oczy koloru brą­zowego? Nie, ponieważ do wys­tąpi­enia oczu koloru niebieskiego potrzeb­ne są zawsze 2 geny recesy­wne. Żaden z niebieskoo­kich rodz­iców nie posi­a­da więc genu domin­u­jącego (odpowiada­jącego za ciem­ną bar­wę oczu), który mógł­by przekazać dziecku.

Kolor włosów

Kolor włosów dziedz­iczymy w bard­zo podob­ny sposób jak kolor oczu – za ciemne włosy odpowia­da gen domin­u­ją­cy, za jasne recesy­wny. Pewien wyjątek stanow­ią włosy rude. Na tem­at dziedz­iczenia tej bar­wy pow­stało już wiele teorii. Jed­na z nich mówi, że rudy kolor włosów wyni­ka z obec­noś­ci genu MC1R, inna, że jest to efekt przys­tosowa­nia do chłod­nego, deszc­zowego klimatu.

Rysy twarzy

Jeśli chodzi o rysy twarzy, to tutaj też może­my wyróżnić cechy domin­u­jące i recesy­wne. Przykład­owo za gar­baty nos, podob­nie jak za odsta­jące uszy odpowiada­ją geny domin­u­jące. Z kolei za nos o prostym grz­biecie i przyle­ga­ją­cych uszach geny recesywne.

Wzrost

Nie da się wskazać jed­nego genu odpowiada­jącego za wzrost dziec­ka. Jest to bowiem cecha uwarunk­owana wielo­ma gena­mi. Wzrost jest też zawsze pewną wypad­kową wzros­tu mat­ki i ojca. W przy­bliże­niu może­my go obliczyć za pomocą wzoru:

• zrost dziew­czyn­ki = (wzrost mamy + wzrost taty — 13) : 2
• wzrost chłop­ca = (wzrost mamy + wzrost taty +13) : 2

Pamię­ta­jmy jed­nak, że na to, jaką dłu­gość ciała będzie miało nasze dziecko ogrom­ny wpływ mają również czyn­ni­ki środowiskowe, takie jak dieta, ilość ruchu czy snu.

Warto przeczy­tać: Nis­ki wzrost u dziec­ka — jakie mogą być tego przyczyny? 

Inteligencja

Są już dowody na to, że niek­tóre geny, w połącze­niu z czyn­nika­mi środowiskowy­mi, mogą decy­dować o inteligencji człowieka. W 2017 roku amerykańs­cy naukow­cy prze­badali mate­ri­ał gene­ty­czny pochodzą­cy od 78 tysię­cy osób i odnaleźli w nim nowe geny związane z inteligencją. Wyni­ki swoich badań zamieś­cili w cza­sopiśmie „Nature Genet­ics”. Na chwilę obec­ną znamy aż 52 geny, które są obec­ne u osób z wysokim ilo­razem inteligencji. Naukow­cy nie wiedzą jeszcze jaką funkcję pełni każdy z nich. Część na pewno wpły­wa na dzi­ałanie komórek ner­wowych. Trze­ba jed­nak pamię­tać, że geny to przede wszys­tkim predys­pozy­c­je. Wrod­zona inteligenc­ja może bard­zo pomóc nam w codzi­en­nym życiu. Wszys­tkiego jed­nak nie załatwi. Równie duże znacze­nie ma środowisko oraz to, jak ciężko pracujemy.

Talent

Z dziedz­icze­niem tal­en­tu jest trochę tak, jak z dziedz­icze­niem inteligencji. Wrod­zone zdol­noś­ci nie będą miały szan­sy się rozwinąć bez sprzy­ja­ją­cych warunk­ów i ciężkiej pra­cy. Jeśli ojciec dziec­ka jest cenionym w świecie nau­ki fizykiem, a mama sławną skrzy­paczką, to ist­nieje szansa, że maluch prze­jmie tal­ent po którymś z rodz­iców. Nie moż­na jed­nak uważać tego za pewnik. Posi­adanie „genów tal­en­tu” nie wystar­czy do osiąg­nię­cia sukce­su. Tal­ent trze­ba jeszcze pielęgnować.

Temperament

Dziecko może odziedz­iczyć po rodz­i­cach również pewne cechy charak­teru oraz tem­pera­ment. To, czy dziecko będzie pełnym energii ekstraw­er­tykiem czy raczej cichym, zamknię­tym w sobie i lubią­cym wyłącznie swo­je towarzyst­wo introw­er­tykiem, może być zapisane w jego genach. Oczy­wiś­cie również w przy­pad­ku dziedz­iczenia cech osobowoś­ci bard­zo dużo będzie zależeć od środowiska, w jakim dziecko żyje i dorasta.

Choroby

Rak pier­si, cukrzy­ca, celi­akia, Alzheimer, ale też takie choro­by jak feny­loke­tonuria czy zespół Dravet to choro­by dziedz­iczne. Sposób tego dziedz­iczenia może być różny – domin­u­ją­cy, recesy­wny, sprzężony lub niesprzężony z płcią dziec­ka. Choć współczes­na medy­cy­na nie potrafi jeszcze wyleczyć więk­szoś­ci z nich, to dzię­ki badan­iom gene­ty­cznym moż­na diag­no­zować. Później, za sprawą właś­ci­wej ter­apii, może­my zapo­biec roz­wo­jowi niek­tórych z nich albo spraw­ić, by ich skut­ki były dla dziec­ka mniej dotkliwe.

W diag­nos­tyce chorób gene­ty­cznych bard­zo skutecznych narzędziem jest badanie WES.

Badanie WES jest wyko­rzysty­wane w diag­nos­tyce  gene­ty­cznych przy­czyn autyz­mu i zaburzeń roz­wo­ju intelek­tu­al­nego, padaczek, chorób neu­ro­log­icznych, kar­di­o­log­icznych, hema­to­log­icznych, zaburzeń odpornoś­ci, czy chorób meta­bol­icznych. Badanie WES może być wskazane również w sytu­acji, w której u dziec­ka ist­nieje wiele niespecy­ficznych objawów, a ich przy­czyny nie udało się do tej pory ustalić.

Badanie WES jest wykony­wane tech­nologią NGS, która pozwala na szczegółowe poz­nanie budowy każdego z genów. To szansa na wykrycie nawet rzad­kich zmi­an, które u danej oso­by mogą prowadz­ić do roz­wo­ju objawów choro­by genetycznej.

Badanie WES sprawdza sek­wenc­je kodu­jące w aż 23 tysiące genów w ciele człowieka czyli cały eksom człowieka.

Zdję­cie: Designed by Freepik