Zespół Downa – trisomia chromosomu 21

Gdy słyszymy „ zespół Dow­na ”niemal od razu na myśl przy­chodzi nam oso­ba o charak­terysty­cznym wyglądzie, dzi­wnym zachowa­niu i z upośledze­niem umysłowym. Choć więk­szoś­ci z nas wyda­je się, że wie na czym ta choro­ba pole­ga, to nie mamy tak naprawdę więk­szego poję­cia jak wyglą­da życie oso­by z dodatkowym chro­mo­somem 21.

Zespół Downa — gdy rodzic dowiaduje się o chorobie dziecka

O tym, że dziecko ma zespół Dow­na rodz­ice dowiadu­ją się w różnym momen­cie — cza­sem na dłu­go przed jego urodze­niem, cza­sem dopiero po porodzie. Bez wzglę­du jed­nak na okolicznoś­ci, dla rodz­i­ca oczeku­jącego potomst­wa obciążonego wadą gene­ty­czną będzie to zawsze ogrom­ny stres. Nigdy prze­cież do koń­ca nie wiado­mo, jak dziecko będzie wyglą­dać, rozwi­jać się, i czy my rodz­ice sprostamy wszys­tkim wyzwan­iom, jakie niesie ze sobą choro­ba naszego malucha.

Kilka faktów o zespole Downa

Z zespołem Dow­na rodzi się śred­nio 1 na 1000 noworod­ków. Jest ono wynikiem mutacji gene­ty­cznej, pole­ga­jącej na obec­noś­ci dodatkowego chro­mo­so­mu 21 – zjawisko to nazy­wa się powszech­nie tri­somią. Zakres objawów towarzyszą­cych ZD jest bard­zo sze­ro­ki. U dziec­ka moż­na zauważyć wiele bard­zo charak­terysty­cznych cech w wyglądzie zewnętrznym – płas­ki pro­fil twarzy, krót­ki grz­bi­et nosa, lekko skośne oczy, prze­rośnię­ty, wys­ta­ją­cy język, krótkie kończyny i krę­pa budowa ciała. Praw­ie zawsze mamy w niej do czynienia z upośledze­niem umysłowym (od lekkiego po umi­arkowany). W zes­pole Dow­na obser­wu­je się również inne, poważne prob­le­my zdrowotne. Mogą one obe­j­mować układ krąże­nia, układ pokar­mowy, kost­ny i moc­zowo-płciowy. To oczy­wiś­cie tylko niek­tóre symp­to­my wys­tępu­jące u dzieci z tri­somią 21, a lista objawów może być znacznie dłuższa.

Jak wygląda diagnostyka zespołu Downa

Zespół Dow­na jest chorobą wrod­zoną, co oznacza, że dziecko przy­chodzi z nią na świat. Pier­wsze objawy choro­by mogą być widoczne zaraz po nar­o­dz­i­nach, ich stwierdze­nie nie jest jed­nak pod­stawą do postaw­ienia diag­nozy. Trze­ba mieć na uwadze, że cechy, które przyp­isu­je się tej choro­bie wys­tępu­ją cza­sem u całkowicie zdrowych dzieci. Obec­ność choro­by mogą potwierdz­ić tylko bada­nia moleku­larne, w tym klasy­czne badanie kar­i­o­ty­pu.

W diag­nos­tyce różnego rodza­ju tri­somii ogromne znacze­nie mają również bada­nia pre­na­talne, zarówno rozstrzy­ga­jące (np. amiop­unkc­ja), jak i prze­siewowe. Do nowoczes­nych testów prze­siewowych, pozwala­ją­cych ocenić u dziec­ka ryzyko wys­tąpi­enia zespołu Dow­na, należy test NIFTY czy jego rozsz­er­zona wer­s­ja test NIFTY pro. Ten dru­gi jest jedynym niein­wazyjnym testem pre­na­tal­nym obję­tym ubez­piecze­niem na wypadek wyniku fałszy­wie negaty­wnego, czyli takiego, który wyk­lucza badane choro­by, a mimo to dziecko rodzi się z którąś z nich. Wysokość odszkodowa­nia wynosi wów­czas (w zależnoś­ci od kur­su walu­towego) do 210 000 zł. Badanie to odz­nacza się wyjątkowo wysoką czułoś­cią (na poziomie pon­ad 99%). Wykonu­je się go u ciężarnej od 1o tygod­nia ciąży, a próbkę do bada­nia stanowi jej krew, z której potem izolowany jest mate­ri­ał gene­ty­czny dziecka.

 

Zespół Downa — inny nie znaczy gorszy!

Nie da się chy­ba znaleźć dwóch iden­ty­cznych przy­pad­ków zespołu Dow­na. Każde dziecko z tym zespołem jest inne, zarówno pod wzglę­dem osobowoś­ci, tem­pera­men­tu, jak i sprawnoś­ci intelek­tu­al­nej czy fizy­cznej. Część z nich bywa rados­na i zawsze uśmiech­nię­ta, część złośli­wa i upar­ta. Niek­tóre są ruch­li­we oraz głośne, inne ciche i całkiem spoko­jne. Maluchy te mają jed­nak takie same oczeki­wa­nia jak ich zdrowi koledzy. Tak samo potrze­bu­ją akcep­tacji i miłoś­ci od blis­kich, tak samo odczuwa­ją smutek, gdy zostaną odrzucone.

To jak dziecko będzie sobie radz­ić w życiu społecznym w dużej mierze zależy od wychowa­nia oraz środowiska, w którym żyją. Zadaniem rodz­iców i ped­a­gogów powin­na być właś­ci­wie ukierunk­owana sty­mu­lac­ja dziec­ka, zachę­canie go do pode­j­mowa­nia różnego rodza­ju akty­wnoś­ci. Tylko dzię­ki temu będzie ono miało szan­sę na praw­idłowy rozwój i szczęśli­we życie.

Życie chorych na zespół Downa — lepiej niż kiedyś…

Sytu­ac­ja osób niepełnosprawnych w naszym kra­ju ule­ga stop­niowej i bard­zo powol­nej popraw­ie. Zarówno dzieci, jak i opiekunowie mogą liczyć na pomoc psy­cho­log­iczną i ped­a­gog­iczną. Pow­sta­ją też sto­warzyszenia dzi­ała­jące na rzecz osób boryka­ją­cych się z różny­mi zaburzeni­a­mi, w tym zespołem Dow­na. Kwes­t­ia edukacji dzieci z ZD jest wciąż dość dużym prob­le­mem. Szkoły inte­gra­cyjne mają opory przed przyj­mowaniem takich maluchów do swoich klas. W efek­cie dzieci te zmus­zone są uczęszczać do szkół spec­jal­nych, w których poziom naucza­nia bywa znacznie obniżony.

Tym­cza­sem każde dziecko z upośledze­niem umysłowym potrze­bu­je pozy­ty­wnych wzor­ców, a takie może dać m. in. kon­takt ze zdrowy­mi rówieśnika­mi. Nie zapom­i­na­jmy, że będzie to miało pozy­ty­wny wpływ również na drugą stronę — poprzez obcow­anie z niepełnosprawny­mi dzieci uczą się tol­er­ancji i niesienia pomocy.

Zespół Downa — trzeba uświadamiać!

Dzi­wne spo­jrzenia, pokazy­wanie pal­ca­mi — na tego typu zachowa­nia rodz­ice dzieci z ZD są przy­go­towani. Nieste­ty wiedza społeczeńst­wa o tym uwarunk­owanym gene­ty­cznie zes­pole wad jest dość ogól­nikowa. Widząc kogoś, kto ma zespół Dow­na częs­to wciąż popadamy w kon­ster­nację i zakłopotanie. Z drugiej strony, rodz­ice maluchów z tri­somią 21 są też znacznie bardziej wyczu­leni na to jak ich pociechy są odbier­ane przez otocze­nie. Wro­gie spo­jrzenia i nieprzy­chylne komen­tarze bywa­ją cza­sem dla nich bard­zo bolesne. Dlat­ego tak waż­na jest odpowied­nia edukac­ja i rozpowszech­ni­an­ie wiedzy na ten temat.

Autor: Natalia Jeziors­ka — redak­tor medyczny
Zdję­cie: Designed by Freepik

Aktu­al­iza­c­ja: 20 listopa­da 2018 r.