Daltonizm – niezdolność do rozróżniania barw

O tym jak wielu panów ma olbrzymie prob­le­my z praw­idłowym rozpoz­nawaniem kolorów wiado­mo nie od dziś. To co tak bard­zo den­er­wu­je nas w mężczyz­nach, a cza­sem bywa nawet przed­miotem żartów i docinek, może być w rzeczy­wis­toś­ci wynikiem poważnego uszkodzenia mózgu lub oczu. Najczęś­ciej jest jed­nak rezul­tatem zmi­an w mate­ri­ale gene­ty­cznym. Co trze­ba wiedzieć o daltonizmie?

Daltonizm — choroba genetyczna, która dotyka prawie wyłącznie mężczyzn

Śle­pota barw, zwana również dal­tonizmem, pole­ga na całkow­itym lub częś­ciowym nierozróż­ni­a­n­iu kolorów. Wys­tępu­je głównie u mężczyzn i może doty­czyć nawet 6% pop­u­lacji. Dla porów­na­nia, odsetek kobi­et z tym zaburze­niem wynosi jedynie 0,003%. W więk­szoś­ci przy­pad­ków dal­tonizm ma charak­ter wrod­zony i wyni­ka z mutacji gene­ty­cznej. Gen, którego uszkodze­nie prowadzi do jego pow­sta­nia jest recesy­wny oraz sprzężony z płcią (chro­mo­somem X). To właśnie z tego powodu kobi­ety są tylko nosi­cielka­mi wadli­wego genu, a mężczyźni chorują.

Daltonizm i jego różne oblicza

Śle­pota na czer­wień i zieleń jest najpowszech­niejszą for­mą dal­toniz­mu. Niek­tórzy pac­jen­ci widzą czer­wień jako czerń, inni mylą obie te bar­wy z żół­cią. Kole­jną odmi­aną dal­toniz­mu jest tzw. dichro­matyzm, który objaw­ia się zaburze­niem postrze­ga­nia koloru niebieskiego oraz żółtego. Trze­cią for­mą śle­po­ty barw będzie z kolei mono­chro­matyzmem. Cier­piące na nią oso­by widzą jedynie czerń, biel i odcie­nie szaroś­ci. Najczęst­szą przy­czyną mono­chro­matyz­mu jest uszkodze­nie mózgu lub oka.

Jak rozpoznać chorobę — badanie na daltonizm

Dal­tonizm moż­na rozpoz­nać pod­czas prostego bada­nia okulisty­cznego. Chy­ba każdy z nas miał przy­na­jm­niej raz w życiu test z uży­ciem tzw. tablic Ishi­hary. Całe badanie pole­ga na tym, że pac­jen­towi pokazy­wane są kolorowe tablice z liczba­mi utwor­zony­mi przez różnej wielkoś­ci okrągłe plamy. Zadaniem pac­jen­ta jest odczy­tanie liczb na każdej z prezen­towanych tablic – najpierw jed­nym, potem drugim okiem. Każ­da tabli­ca zaw­iera inny zestaw kolorów, co umożli­wia zdi­ag­no­zowanie różnych rodza­jów zaburzeń.

Ist­nieje teo­ria, że na dal­tonizm mógł cier­pieć sławny, holen­der­s­ki malarz Vin­cent Van Gogh. Taką właśnie zaskaku­jącą hipotezę naukow­cy wys­nuli na pod­staw­ie anal­izy obrazów oraz barw, które domi­nowały w jego twór­c­zoś­ci – głównie żół­cie i granaty. Teo­ria ta nigdy nie została jed­nak potwierdzona.

Daltonizm a prawo jazdy

Mimo iż dal­tonizm ogranicza zdol­ność do rozróż­ni­a­nia niek­tórych barw, to nie jest jed­nak prze­ci­wskazaniem do prowadzenia samo­chodu, a tym samym do posi­ada­nia prawa jazdy kat­e­gorii B. Prob­lem może pojaw­ić się w sytu­acji, gdy dal­ton­ista chce zdobyć uprawnienia do kierowa­nia inny­mi pojaz­da­mi, np. auto­busem lub samo­cho­dem ciężarowym (kat­e­go­ria C, D). Z tego też wzglę­du wśród dal­ton­istów rzad­ko spo­ty­ka się zawodowych kierowców.

Autor: Natalia Jeziors­ka — redak­tor medyczny
Zdję­cie: © Pexels.com